[ Pobierz całość w formacie PDF ]
cych mogły odpożyczyć bankom komercyjnym w swych krajach także
29
Global Viewpoint, Goldman Sachs, 9.10.2008, s. 5.
Przyczyny globalnego kryzysu bankowego 51
w formie zawieranych z nimi umów swapowych. Z pomocą pospieszył
krajom wschodzącym także Międzynarodowy Fundusz Walutowy, jak-
kolwiek o silnie uwarunkowaną pomoc Funduszu zwracały się tylko te
kraje, które jak na przykład Węgry uznały, że nie mają innego wyj-
ścia. Część rządów krajów wschodzących, chcąc ochronić banki krajo-
we przed szybką utratą linii kredytowych w bankach amerykańskich,
udzieliła gwarancji na ich pełną spłacalność, jak uczynił to rząd Korei
Południowej, obawiając się katastrofalnych skutków utraty przez kore-
ańskie banki linii kredytowych w amerykańskich bankach o wartości
100 miliardów dolarów.
Utrata dużej części finansowania dewizowego wywołała w wielu
krajach wschodzących kryzys zaufania w systemach bankowych. Także
banki w krajach wschodzących przestały udzielać sobie wzajemnie po-
życzek. Powodem nie były obawy o ich wypłacalność wywołane strata-
mi poniesionymi w operacjach pozabilansowych, jak było to w przy-
padku banków w krajach wysoko rozwiniętych, lecz obawy o trudności,
jakie mogły wystąpić w różnych bankach w wyniku nagłej utraty do-
stępu do finansowania dewizowego.
Banki centralne w krajach wschodzących, chcąc zmniejszyć kryzys za-
ufania w systemach bankowych ich krajów, udostępniały bankom finan-
sowanie dewizowe w ramach transakcji swapowych oraz zwiększyły moż-
liwości zaciągania w banku centralnym pożyczek w walucie krajowej.
Powstaje pytanie, dlaczego kryzys zaufania w systemach bankowych
trwał i nie ustępował także w tych krajach wschodzących, w których
jak na przykład w Polsce wcześniejsze korzystanie przez banki z po-
życzek zagranicznych nie spowodowało pojawienia się dużej luki finan-
sowania (znacznego wzrostu akcji kredytowej banków ponad wielkość
przyjętych depozytów krajowych), a udzielane przez bank centralny po-
życzki dewizowe (w ramach przeprowadzanych transakcji swapowych)
umożliwiały bankom komercyjnym skuteczne zarządzanie strukturą
walutową ich bilansów.
Jedna z ważnych przyczyn leży w tym, że banki w krajach wscho-
dzących są często tylko oddziałami dużych banków międzynarodo-
52 Andrzej Sławiński
wych. Tymczasem decyzje dotyczące wielkości podejmowanego ryzyka
zapadają w centralach banków. Po poniesieniu dużych strat na włas-
nych rynkach banki w krajach wysoko rozwiniętych zmniejszyły limity
wyznaczające wielkość podejmowanego ryzyka we wszystkich swoich
oddziałach, także w krajach, w których banki nie były zaangażowane
w ryzykowne transakcje pozabilansowe. W centralach banków zmniej-
szono limity podejmowanego ryzyka również z tej oczywistej przyczy-
ny, że poniesione straty oznaczały utratę kapitału, którego wielkość wy-
znacza możliwości podejmowanego ryzyka.
Przyczyna leżała jednak także w gospodarkach krajów wschodzących.
Gwałtowany odpływ kapitału i kryzys zaufania w systemie banko-
wym znacznie pogorszyły perspektywy wzrostu gospodarczego w krajach
wschodzących. Pojawiło się niekorzystne sprzężenie zwrotne pomiędzy
oczekiwaniami znacznego pogorszenia się koniunktury i zwiększoną
ostrożnością banków w udzielaniu kredytów. Dotyczyło to nie tylko
banków krajowych, ale także zagranicznych. Te ostatnie przestały wie-
rzyć w decoupling, dochodząc do wniosku, że wrażenie pojawienia się ta-
kiego zjawiska wywołały po części one same, udzielając bardzo dużych
pożyczek bankom w krajach wschodzących. Obawy o wzrost gospodar-
czy krajów wschodzących pogłębił wkrótce szybki spadek ich eksportu,
jaki nastąpił w wyniku spadku popytu ze strony krajów rozwiniętych.
6. Kierunki przyszłych zmian instytucjonalnych
w systemach bankowych
Banki od zawsze żyły z tego, że podejmowały ryzyko kredytowe
związane z możliwą niespłacalnością udzielanych kredytów. Fundu-
sze inwestycyjne mają, z tego punktu widzenia, wygodniejszą sytuację.
%7łyją z dochodów z marż za pośrednictwo finansowe, same praktycznie
nie ryzykując, skoro całe ryzyko ponoszą ich klienci. Ponad 20 lat te-
mu Hyman Minsky zakładał, że banki także będą chciały osiągać do-
chody z pośrednictwa finansowego, które nie jest obciążone ryzykiem,
Przyczyny globalnego kryzysu bankowego 53
a więc nie wymaga utrzymywania odpowiednio dużego kapitału, po-
trzebnego na pokrycie strat. O przenikliwości Minsky ego świadczy to,
że przewidział on, iż możliwości takie banki stworzą sobie same na dro-
dze sekurytyzacji udzielanych kredytów30.
Sekurytyzacja umożliwiła bankom nie tylko zwiększenie docho-
dów za świadczenie usług finansowych tworzonym przez siebie fundu-
szom sekurytyzacyjnym. Umożliwiła bankom także udzielenie znacznie
większej ilości kredytów (w tym zwłaszcza hipotecznych), niż w innej
sytuacji pozwoliłaby im na to wielkość posiadanych kapitałów.
Procykliczność akcji kredytowej banków jest znaną i analizowaną
od dawna właściwością systemu bankowego31. Sekurytyzacja zwięk-
szyła procykliczność akcji kredytowej banków. Silny wzrost udziela-
nych kredytów hipotecznych spowodował w wielu krajach wystąpienie
bąbli spekulacyjnych na ich rynkach budowlanych. Kapitał finansują-
cy boomy na rynkach hipotecznych płynął w dużej mierze z fundu-
szy emerytalnych i inwestycyjnych, które kupowały obligacje będące
efektem sekurytyzacji kredytów hipotecznych. Pękanie bąbli spekula-
cyjnych w gospodarkach kolejnych krajów stało się główną przyczyną
obecnej recesji w gospodarce globalnej.
Recesję pogłębiło to, że sekurytyzacji towarzyszyły nadużycia w po-
staci masowej emisji obligacji niezasługujących na wysoki rating, który
im nadawano. Straty poniesione z tego tytułu przez fundusze emery-
talne i inwestycyjne zostały rozłożone pomiędzy tysiące ich klientów.
Straty banków nie mogły ulec dywersyfikacji . Dlatego, jak napisali-
śmy wcześniej, wywołały w systemach bankowych wielu krajów naj-
pierw kryzys płynności, a potem kryzys niewypłacalności.
30
H. Minsky, Securitization, notes prepared for discussion, June 27, 1987, The
Levy Economics Institute of Bard College, Policy Note 2008, no. 2.
31
K. Wicksell, Interest and Prices, Economic Journal 1907, vol. XVII; B. Ber-
nanke, M. Gertler, The Financial Accelerator and the Flight to Quality, Review of
Economics and Staistics 1996, vol. 78, s. 1 15; B. Bernanke, M. Gertler, Agen-
cy Costs, Net Worth, and Business Fluctuations, American Economic Review 1989,
vol. 79, s. 14 31.
54 Andrzej Sławiński
Jakie zmiany instytucjonalne w bankowości przyniosą doświadcze-
nia obecnego kryzysu bankowego?
Przede wszystkim wykazał on z całą ostrością, że rynek finansowy, [ Pobierz całość w formacie PDF ]
zanotowane.pl doc.pisz.pl pdf.pisz.pl chiara76.opx.pl
cych mogły odpożyczyć bankom komercyjnym w swych krajach także
29
Global Viewpoint, Goldman Sachs, 9.10.2008, s. 5.
Przyczyny globalnego kryzysu bankowego 51
w formie zawieranych z nimi umów swapowych. Z pomocą pospieszył
krajom wschodzącym także Międzynarodowy Fundusz Walutowy, jak-
kolwiek o silnie uwarunkowaną pomoc Funduszu zwracały się tylko te
kraje, które jak na przykład Węgry uznały, że nie mają innego wyj-
ścia. Część rządów krajów wschodzących, chcąc ochronić banki krajo-
we przed szybką utratą linii kredytowych w bankach amerykańskich,
udzieliła gwarancji na ich pełną spłacalność, jak uczynił to rząd Korei
Południowej, obawiając się katastrofalnych skutków utraty przez kore-
ańskie banki linii kredytowych w amerykańskich bankach o wartości
100 miliardów dolarów.
Utrata dużej części finansowania dewizowego wywołała w wielu
krajach wschodzących kryzys zaufania w systemach bankowych. Także
banki w krajach wschodzących przestały udzielać sobie wzajemnie po-
życzek. Powodem nie były obawy o ich wypłacalność wywołane strata-
mi poniesionymi w operacjach pozabilansowych, jak było to w przy-
padku banków w krajach wysoko rozwiniętych, lecz obawy o trudności,
jakie mogły wystąpić w różnych bankach w wyniku nagłej utraty do-
stępu do finansowania dewizowego.
Banki centralne w krajach wschodzących, chcąc zmniejszyć kryzys za-
ufania w systemach bankowych ich krajów, udostępniały bankom finan-
sowanie dewizowe w ramach transakcji swapowych oraz zwiększyły moż-
liwości zaciągania w banku centralnym pożyczek w walucie krajowej.
Powstaje pytanie, dlaczego kryzys zaufania w systemach bankowych
trwał i nie ustępował także w tych krajach wschodzących, w których
jak na przykład w Polsce wcześniejsze korzystanie przez banki z po-
życzek zagranicznych nie spowodowało pojawienia się dużej luki finan-
sowania (znacznego wzrostu akcji kredytowej banków ponad wielkość
przyjętych depozytów krajowych), a udzielane przez bank centralny po-
życzki dewizowe (w ramach przeprowadzanych transakcji swapowych)
umożliwiały bankom komercyjnym skuteczne zarządzanie strukturą
walutową ich bilansów.
Jedna z ważnych przyczyn leży w tym, że banki w krajach wscho-
dzących są często tylko oddziałami dużych banków międzynarodo-
52 Andrzej Sławiński
wych. Tymczasem decyzje dotyczące wielkości podejmowanego ryzyka
zapadają w centralach banków. Po poniesieniu dużych strat na włas-
nych rynkach banki w krajach wysoko rozwiniętych zmniejszyły limity
wyznaczające wielkość podejmowanego ryzyka we wszystkich swoich
oddziałach, także w krajach, w których banki nie były zaangażowane
w ryzykowne transakcje pozabilansowe. W centralach banków zmniej-
szono limity podejmowanego ryzyka również z tej oczywistej przyczy-
ny, że poniesione straty oznaczały utratę kapitału, którego wielkość wy-
znacza możliwości podejmowanego ryzyka.
Przyczyna leżała jednak także w gospodarkach krajów wschodzących.
Gwałtowany odpływ kapitału i kryzys zaufania w systemie banko-
wym znacznie pogorszyły perspektywy wzrostu gospodarczego w krajach
wschodzących. Pojawiło się niekorzystne sprzężenie zwrotne pomiędzy
oczekiwaniami znacznego pogorszenia się koniunktury i zwiększoną
ostrożnością banków w udzielaniu kredytów. Dotyczyło to nie tylko
banków krajowych, ale także zagranicznych. Te ostatnie przestały wie-
rzyć w decoupling, dochodząc do wniosku, że wrażenie pojawienia się ta-
kiego zjawiska wywołały po części one same, udzielając bardzo dużych
pożyczek bankom w krajach wschodzących. Obawy o wzrost gospodar-
czy krajów wschodzących pogłębił wkrótce szybki spadek ich eksportu,
jaki nastąpił w wyniku spadku popytu ze strony krajów rozwiniętych.
6. Kierunki przyszłych zmian instytucjonalnych
w systemach bankowych
Banki od zawsze żyły z tego, że podejmowały ryzyko kredytowe
związane z możliwą niespłacalnością udzielanych kredytów. Fundu-
sze inwestycyjne mają, z tego punktu widzenia, wygodniejszą sytuację.
%7łyją z dochodów z marż za pośrednictwo finansowe, same praktycznie
nie ryzykując, skoro całe ryzyko ponoszą ich klienci. Ponad 20 lat te-
mu Hyman Minsky zakładał, że banki także będą chciały osiągać do-
chody z pośrednictwa finansowego, które nie jest obciążone ryzykiem,
Przyczyny globalnego kryzysu bankowego 53
a więc nie wymaga utrzymywania odpowiednio dużego kapitału, po-
trzebnego na pokrycie strat. O przenikliwości Minsky ego świadczy to,
że przewidział on, iż możliwości takie banki stworzą sobie same na dro-
dze sekurytyzacji udzielanych kredytów30.
Sekurytyzacja umożliwiła bankom nie tylko zwiększenie docho-
dów za świadczenie usług finansowych tworzonym przez siebie fundu-
szom sekurytyzacyjnym. Umożliwiła bankom także udzielenie znacznie
większej ilości kredytów (w tym zwłaszcza hipotecznych), niż w innej
sytuacji pozwoliłaby im na to wielkość posiadanych kapitałów.
Procykliczność akcji kredytowej banków jest znaną i analizowaną
od dawna właściwością systemu bankowego31. Sekurytyzacja zwięk-
szyła procykliczność akcji kredytowej banków. Silny wzrost udziela-
nych kredytów hipotecznych spowodował w wielu krajach wystąpienie
bąbli spekulacyjnych na ich rynkach budowlanych. Kapitał finansują-
cy boomy na rynkach hipotecznych płynął w dużej mierze z fundu-
szy emerytalnych i inwestycyjnych, które kupowały obligacje będące
efektem sekurytyzacji kredytów hipotecznych. Pękanie bąbli spekula-
cyjnych w gospodarkach kolejnych krajów stało się główną przyczyną
obecnej recesji w gospodarce globalnej.
Recesję pogłębiło to, że sekurytyzacji towarzyszyły nadużycia w po-
staci masowej emisji obligacji niezasługujących na wysoki rating, który
im nadawano. Straty poniesione z tego tytułu przez fundusze emery-
talne i inwestycyjne zostały rozłożone pomiędzy tysiące ich klientów.
Straty banków nie mogły ulec dywersyfikacji . Dlatego, jak napisali-
śmy wcześniej, wywołały w systemach bankowych wielu krajów naj-
pierw kryzys płynności, a potem kryzys niewypłacalności.
30
H. Minsky, Securitization, notes prepared for discussion, June 27, 1987, The
Levy Economics Institute of Bard College, Policy Note 2008, no. 2.
31
K. Wicksell, Interest and Prices, Economic Journal 1907, vol. XVII; B. Ber-
nanke, M. Gertler, The Financial Accelerator and the Flight to Quality, Review of
Economics and Staistics 1996, vol. 78, s. 1 15; B. Bernanke, M. Gertler, Agen-
cy Costs, Net Worth, and Business Fluctuations, American Economic Review 1989,
vol. 79, s. 14 31.
54 Andrzej Sławiński
Jakie zmiany instytucjonalne w bankowości przyniosą doświadcze-
nia obecnego kryzysu bankowego?
Przede wszystkim wykazał on z całą ostrością, że rynek finansowy, [ Pobierz całość w formacie PDF ]