Berent WacĹaw Ĺťywe kamienie (pdf)

[ Pobierz całość w formacie PDF ]

nie przebawiono gdzieS na Swiecie. Gdy zaS gromadzie jakiej ub�dzie onego respektu przed
czymkolwiek, co si� zyskiem nie wyp�aca w �yciu, gdy wystygnie i on zapa�, który si� �ywi
beztrosk� wszystkich - wonczas samolubstwo przezorne wype�za z ka�dego serca. Tak si�
rozbijaj� gromady wszelkie - osobliwie te, które skojarzy� duch czasów.
Wi�c wzdychaj�c po goliardzie, u�ala� si� ka�dy w�aSciwie nad samym sob�. Spochmurnia�
nawet gadkarz, wyskar�aj�c si� ludziom, �e nad sztuk� gadkarsk� wol� dziS mieszczany
grodzkich ucieszników ur�gliwe wyskoki przed cudzymi oknami; �e od najpi�kniejszych ga-
dek ze Swiata ciekawsze im zawsze najbli�szych s�siadów sprawy i dole; �e na nich to, na
s�siadów, gadki uk�ada� prosz� - a i szczodrymi by� obiecuj�.
Przyjdzie na te ci�kie czasy ima� si� tego rzemios�a; �onk� i bachory tu sprowadzi� i osi�S�
w tym mieScie jako magister sedentarius.
Nie ma to jak sztuka opowiadania romansów! - powiadaj� inni. - DoS� spojrze� na dumne
szaty panów �onglerów. Rych�o patrze�, jak taki rumaka dostanie i samopas w Swiat ruszy,
che�pliwie spogl�daj�c na dobrych niegdyS kompanów Muzy pedestris.
Nie dra�ni� bestii!... - rozleg� si� w tej chwili g�os niedxwiednika sprzed koScio�a.
Ten bo nawet progu koScielnego przekroczy� nie móg�, najwi�kszy zawsze niewolnik sztuki
swojej. Tymczasem ogania� swego zwierza jak od much od pustoty ryba�tek. Goliarda po�a�o-
wa� by�o pacierzem, jako chrzeScijanin, bo nie jako towarzysz: mia� z nim porachunki zazdro-
Sci o skoczk�; a teraz i za Smier� jej wini� go musia�. Tam oto, za fos� i wa� klasztornej granicy,
rwa�o si� przygn�bienie jego. Wyprosiwszy wreszcie od mnichów �opat� i latarni�, ruszy� wraz
z niedxwiedziem, by pogrzeS� te reszt�, jaka z niej pozosta�a - dla nikogo ju� teraz.
A przedzieraj�c si� wraz ze zwierzem przez ciernie na wale, wspomina� jej chwile ostatnie,
na które nadbieg� jeszcze z towarzyszami. Goliard ju� nie �y� by�o, a przecie g�ow� tak si�
jeszcze rozpacznie do jej piersi tuli�, �e ona, nieprzytomna ju� ca�kiem, g�aszcze go wci��
jeszcze po w�osach i powiada cicho:
�eScie mi dziecka nie dali, jeszcze mi wam i matkowa�...
To by�o jej s�owo ostatnie - za kobiecego �ycia piecz�� na ustach.
Przedar� si� wreszcie niedxwiednik przez te ciernie. W ponurych ciemnoSciach Sród ruin, b�yskiem
latarni nagle obj�te, le�a�o - �ywym kamieniom, rzekniesz, na wyzwanie - skoczki cia�o nagie.
I w czarodziejskim jakby okolu tego Swiat�a na z�ym miejscu za klasztoru granic� Swi�ci� si�
pocz�� tej nocy - ��dz sabat wtóry. Wzgardzony za �ycia kochanek pe�za oto na kl�czkach
wokó� tego cia�a i ca�uje bez pami�ci jej w�osy, usta, kolana i stopy.
A� niedxwiedx niuchem poczuwszy trupa, pocz�� tr�ca� swego pana: Spójrz, co czynisz!...
A gdy w swej trosce nazbyt natarczywy si� sta� i kad�ubem owo ca�ym odpycha� go pocz��,
oba ku�aki pana bi� go j�y po �bie.
154
Przez ciebie to, bestio okrutna, od której ani na krok w �yciu oddali� si� nie mog�em! Przez
ciebie, krwiopijco mój!... Jak�e mi by�o o kobiece �aski zabiega� - z tob�, upiorze?!... Ka�dy
by� przede mn� zalotnik ruchliwszy i rywal szcz�Sliwy! Dawno by ona moj� by�a, gdybym ja
od ci� wolny by�!
Niedxwiedx obity przylega� jak pies, pysk na �apach po�o�y�, nos w ziemi� wbi�. I u kopanej
oto mogi�y zda� si� rozmySla� nad tym, �e w onym dole, zasypane piargiem, w marmuru biel
zastygnie z czasem nimfy cia�o doskona�e.
Rpieszy przeor przez Srodkow� naw� - �aki za nim - i ju� ma zst�pi� do krypty, gdy spod
ramienia wywin�� mu si� przed oczy wagant któryS.
Mistrz kamieni �ywych! - przedstawia si� i zaleca swe us�ugi.
Witaj, mistrzu!... Wiem - za Smierci� ludzi drogich lub cennych nast�puje w Slad sztuka
wasza. Ale nie u nas, franciszkanów.
Nie zra�ony tym, j�� mu mistrz wyk�ada�, jakby to on, u Sciany kruchty bodaj, zdzia�a� goliar-
dowi nagrobek. W pod�u� by go postaci� u�o�y�, niby na kamieniu przydro�nym wspar�by g�o-
w� jego, stopy zaS nie o lewka jak u panów, lecz o ksi�g�, na znak, �e cz�ek oSwiecony spocz��
tu na wieki. Za tarcz� i miecz - g�Sle i smyczek by mu da�, by ludzie rozumieli, �e poeta tu
le�y. I cho� nie w zbroj�, lecz w p�aszcz i kaptur klerka przyodzieje go, wszystko inne - w ka�-
dym szczególe - zdzia�a jak na grobowcu w�drownego rycerza. Tak mu zbodzie, zhaczy stopy
d�ugie, tak� mu osm�tnic� da w pierS, ulg�� pod brzemieniem zadumy, tak mu os�pi, skobuzi
lico pod kapturem, na sumienia frasobliwoS� wielk�. Dziwi, si� przeor, ale potakuje. Widz�! -
rzecze. - Ju�eS to wszystko zdzia�a� ustami, ju� tu r�ka mistrza nic pono� nie doda... Nakazuj�
wci�� memu bratu �ukaszowi milczenie w mowie innej nad p�dzle i farby, aby tym wymow-
niejsz� sta�a si� przed Bogiem tamta jego mowa. Ty, bacz�, nie otwierasz okna milczenia dla
onej go��bicy, która w czas pracy najch�tniej nas nawiedza... Bowiem nie ty, mistrzu, lecz Duch
�ywymi czyni i kamienie... Obawiam si� bardzo, zali dokonywane bywaj� zamierzenia twoje.
Cmokn�� mistrz przeora w �okie� niby w podzi�ce za duchowne pouczenie, a w�aSciwie po
to, by mu przeor gada� nie przeszkadza�.
Gada� tedy dalej, wywodz�c gor�czkowo: jak to on zamierza - jak uczyni - co to z tego b�-
dzie... W racjach i kauzach bardzo wymownych t�umaczy, jaka to w ogóle powinna by� eks-
presja �ywych kamieni.
Dziwi si� przeor bardzo, ale potakuje wci�� Wreszcie przerywa mu:
Czynienie w milczeniu jest powag� rzemieSlników Bo�ych. Takimi byli budowce onego
tumu w grodzie: zawzi�ci w milcz�cym przykrawaniu ciosu i kamieni, od grubych g�azów na
podwalin�, po najlotniejsz� strzelistoS� wie�. I nie doczekawszy si� nawet dokonania dzie�a
obliczonego na trud pokole� kilku, schodzili w grób po dwakro� bezimienni - bo za �ycia
i po Smierci - jako my, franciszkany... Tedy i goliard nie b�dzie mia� nagrobka w koSciele
moim: raz, �e ty go w ogóle nie zdzia�asz, po wtóre �e przeciwi si� to regule naszej. Vale.
A marmuru tyle poniewiera si� za wa�em klasztoru! - sarka� mistrz.
Idzie przeor dalej - �aki za nim - gdy z ciemnej nawy wyst�puje ku nim brat �ukasz, ca�y
schowany w kapturze i sam jak ta zmora ciemnoSci. Uj�� przeor chorego za r�k� i prowadzi
mi�dzy �aki, jak gdyby go z nimi zaprzyjaxni� chcia�.
Oto mój najcichszy - powiada - mój najbardziej milcz�cy! I nieustannie w sobie pracuj�cy -
w l�ku w�tpliwoSci ci�g�ych... Przydajcie mu, �aki, nieco w�asnej lekkomySlnoSci, obudxcie
w nim wasze m�ode w�adze radoSci i Smiechu - beati ridentes!
155
I obj�wszy go wpó� przed oczyma �aków, b�aga ich nieomal:
Zleczcie mi go, ch�opcy, bo staroS� moja bezradna jest przed acedi� duszy m�odej. JeSli cie-
niem samego siebie ma si� wa��sa� po klasztorze, raczej ta�czy� mi go nauczcie. Bo ta�czy�
brat �ukasz (widzia�em) nie umie wcale.
Zapali� wraz �aków ten apel do ich w�adz dusznych - ju� okr��aj� mnicha.
Lecz on nachyli� si� tymczasem przeorowi do ucha i szepce coS tajemniczego, wskazuj�c poza
si� - w ciemnoSci za o�tarzem.
Zwidy to i zmory, bracie - przerywa mu ojciec. Z ��dz zatajonych rodz� si� one wszystkie.
Opad�y przeora �aki w gwa�townym rozciekawieniu: co te� si� mnichowi zwiduje po ciemnoSciach?
Powiada, �e na fletni mu wci�� przygrywa w uszach, a podczas i wyskakuje przed niego -
pl�saj�cy na kopytkach swoich. [ Pobierz całość w formacie PDF ]

Odnośniki